ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ
ਹਰ ਸਾਲ 10 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ (World Science Day for Peace and Development) ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਵਸ ਯੂਨੈਸਕੋ (UNESCO) ਦੁਆਰਾ 2001 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਭਲਾਈ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਸਲ ਅਰਥ:- “ਵਿਗਿਆਨ” ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ — ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ। ਵਿਗਿਆਨ ਸਾਨੂੰ ਤਰਕਸੰਗਤ ਸੋਚਣਾ, ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣਾ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਲੀ, ਦਵਾਈਆਂ, ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸਾਧਨ, ਆਵਾਜਾਈ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ — ਇਹ ਸਭ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਹੀ ਵਰਦਾਨ ਹਨ। ਅੱਜ ਮਨੁੱਖ ਚੰਦ ਤੇ ਮੰਗਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਹੀ ਦੇਣ ਹੈ।
ਪਰ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਸੱਚਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ਼ ਖੋਜ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨੀ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ:- ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪੱਖ ਤਰੱਕੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਦੂਜਾ ਪੱਖ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਇਸਦਾ ਗਲਤ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਵੇ।
ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ — ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਤੇ ਜੰਗੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਗਲਤ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।
ਇਸ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ ਦਾ ਸਨੇਹਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ।
ਜੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਖੋਜਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਾ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗਾ।
ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ :- ਵਿਗਿਆਨ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੈ।
ਚਾਹੇ ਗੱਲ ਸਿਹਤ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੀ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਊਰਜਾ ਸੁਰੱਖਿਣ ਦੀ — ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੁਧਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ, ਪੌਣ ਊਰਜਾ, ਜਲ ਸ਼ੁੱਧੀਕਰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਿਟਲ ਸਿੱਖਿਆ — ਇਹ ਸਾਰੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਨ।
ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਵਸ ਨੂੰ “ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ” ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ :- ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਾਂਘ ਅਤੇ ਖੋਜੀ ਮਨੋਵਿਰਤੀ ਹੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਗਿਆਨ ਮੇਲੇ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਇੱਕ ਸੱਚਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਪਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੁਰੱਖਿਅਣ :– ਅੱਜ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਚੁਣੌਤੀਭਰਿਆ ਖੇਤਰ ਹੈ — ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ।
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਜਿਹੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਜਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ-ਮਿੱਤਰ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮੋੜਿਆ ਜਾਵੇ।
ਨਤੀਜਾ :- ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਸਿਰਫ਼ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਜਦੋਂ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕਤਾ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਰਹਿਣ-ਯੋਗ ਸਥਾਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਸੱਚਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ — ਵਿਗਿਆਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ, ਵਿਗਿਆਨ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ। ਆਓ, ਅਸੀਂ ਸਭ ਮਿਲ ਕੇ ਇਹ ਵਚਨ ਲਈਏ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਹਰ ਖੋਜ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਹੋਵੇਗੀ।
ਪ੍ਰਭਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਮਿਸ ਭੋਜੇਮਾਜਰਾ, ਸੰਪਰਕ: 9517626351
ਤਾਜ਼ਾ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ, ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਲਈ www.deorpr.com ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੋ।
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਅਧਿਆਪਕ ਜਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕੋਲ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੋਈ ਖ਼ਬਰ, ਸਮਾਰੋਹ, ਉਪਲਬਧੀ ਜਾਂ ਆਰਟੀਕਲ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਈਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹਨ: ✉️ dmictrupnagar@gmail.com
